Bhagavad Gita Parte 8

Parte 1  Parte 2  Parte 3  Parte 4  Parte 5  Parte 6  Parte 7  Parte 9  Parte 10

॥ अथ त्रयोदशोऽध्यायः ॥ - atha trayodaśo'dhyāyaḥ - Agora o décimo terceiro capítulo 

॥ क्षेत्रक्षेत्रज्ञविभागयोगः ॥ - kṣetrakṣetrajñavibhāgayogaḥ - O Yoga da distinção entre o campo e o conhecedor do campo

13.1- अर्जुन उवाच । प्रकृतिं पुरुषं चैव क्षेत्रं क्षेत्रज्ञमेव च । एतद्वेदितुमिच्छामि ज्ञानं ज्ञेयं च केशव ॥ १३.१॥

arjuna uvāca । prakṛtiṃ puruṣaṃ caiva kṣetraṃ kṣetrajñameva ca । etadveditumicchāmi jñānaṃ jñeyaṃ ca keśava ॥ 13.1॥

अर्जुन उवाच [arjuna uvāca] arjuna disse:* प्रकृतिम् [prakṛtim] prakṛti (matéria)* च [ca] e* पुरुषम् [puruṣam] puruṣa (self)* एव [eva] também* क्षेत्रम् [kṣetram] o kṣetra (o campo)* च [ca] e* क्षेत्रज्ञम् [kṣetrajñam] kṣetrajña (o conhecedor do campo)* एव [eva] também* ज्ञानम् [jñānam] o conhecimento* च [ca] e* ज्ञेयम् [jñeyam] o objeto do conhecimento* एतत् [etat] esses* इच्छामि [icchāmi] desejo* वेदितुम् [veditum] aprender* केशव [keśava] ó keśava* 

13.1- Arjuna disse: “Prakṛti (matéria) e Puruṣa (Self), também o kṣetra (o campo) e kṣetrajña (o conhecedor do campo), o conhecimento e o objeto do conhecimento - esses, desejo aprender Ó Keśava!

13.2- श्रीभगवानुवाच । इदं शरीरं कौन्तेय क्षेत्रमित्यभिधीयते । एतद्यो वेत्ति तं प्राहुः क्षेत्रज्ञ इति तद्विदः ॥ १३.२॥

śrībhagavānuvāca । idaṃ śarīraṃ kaunteya kṣetramityabhidhīyate । etadyo vetti taṃ prāhuḥ kṣetrajña iti tadvidaḥ ॥ 13.2॥

श्रीभगवानुवाच [śrībhagavānuvāca] o senhor disse:* इदम् [idam] esse* शरीरम् [śarīram] corpo* कौन्तेय [kaunteya] ó kaunteya! (arjuna!)* अभिधीयते [abhidhīyate] é chamado* क्षेत्रम् [kṣetram] de campo (kṣetra)* यः [yaḥ] e quem* वेत्ति [vetti] conhece* एतत् [etat] esse* तम् [tam] ele (campo)* प्राहुः [prāhuḥ] é chamado* तत् विदः [tat vidaḥ] pelos sábios* इति [iti] assim* क्षेत्रज्ञः [kṣetrajñaḥ] de conhecedor do campo (kṣetrajña)* 

13.2- O Senhor disse: Esse corpo, ó Arjuna! é chamado de campo (kṣetra) e quem conhece este campo é chamado, pelos sábios, de conhecedor do campo (kṣetrajña).

13.3- क्षेत्रज्ञं चापि मां विद्धि सर्वक्षेत्रेषु भारत । क्षेत्रक्षेत्रज्ञयोर्ज्ञानं यत्तज्ज्ञानं मतं मम ॥ १३.३॥

kṣetrajñaṃ cāpi māṃ viddhi sarvakṣetreṣu bhārata । kṣetrakṣetrajñayorjñānaṃ yattajjñānaṃ mataṃ mama ॥ 13.3॥

विद्धि [viddhi] (você deve) conhecer* माम् [mām] me* क्षेत्रज्ञम् [kṣetrajñam] como o conhecedor do campo* सर्व क्षेत्रेषु [sarva kṣetreṣu] em todos os campos* भारत [bhārata] ó bhārata (arjuna)* च [ca] e* अपि [api] também* ज्ञानम् [jñānam] o conhecimento* क्षेत्र क्षेत्रज्ञयोः [kṣetra kṣetrajñayoḥ] do campo e do seu conhecedor* तत् [tat] isso* यत् [yat] que* मतम् [matam] é considerado* मम [mama] por mim* ज्ञानम् [jñānam] (como o verdadeiro) conhecimento* 

13.3- Você também deve me conhecer como o conhecedor do campo em todos os campos, ó Arjuna! Como também, o conhecimento do campo e do seu conhecedor, isso que é considerado por Mim como verdadeiro conhecimento.

13.4- तत्क्षेत्रं यच्च यादृक्च यद्विकारि यतश्च यत् । स च यो यत्प्रभावश्च तत्समासेन मे शृणु ॥ १३.४॥

tatkṣetraṃ yacca yādṛkca yadvikāri yataśca yat । sa ca yo yatprabhāvaśca tatsamāsena me śṛṇu ॥ 13.4॥

शृणु [śṛṇu] ouça* मे [me] de mim* समासेन [samāsena] resumidamente* यत् [yat] o que é* तत् [tat] esse* क्षेत्रम् [kṣetram] campo* च [ca] e* यत् [yat] qual é* तत् [tat] sua* यादृक् [yādṛk] natureza* च [ca] e* यतः [yataḥ] de onde vêm* च [ca] e* यद् विकारि [yad vikāri] quais são suas modificações* च [ca] e* यः [yaḥ] quem* सः [saḥ] ele é (o conhecedor) * यत् प्रभावः [yat prabhāvaḥ] quais são seus poderes*

13.4- Ouça de Mim, resumidamente, o que é esse campo e qual é sua natureza, de onde vêm e quais são suas modificações, e quem o conhecedor é, e quais são seus poderes.

13.5- ऋषिभिर्बहुधा गीतं छन्दोभिर्विविधैः पृथक् । ब्रह्मसूत्रपदैश्चैव हेतुमद्भिर्विनिश्चितैः ॥ १३.५॥

ṛṣibhirbahudhā gītaṃ chandobhirvividhaiḥ pṛthak । brahmasūtrapadaiścaiva hetumadbhirviniścitaiḥ ॥ 13.5॥

ऋषिभिः [ṛṣibhiḥ] os sábios* गीतम् [gītam] cantaram (sobre isso)* बहुधा [bahudhā] de várias maneiras* विविधैः [vividhaiḥ] em vários* छन्दोभिः [chandobhiḥ] hinos (védicos)* पृथक् [pṛthak] distintos* च [ca] e* एव [even] também* हेतुमद्भिः [hetumadbhiḥ] nas bem fundamentadas* विनिश्चितैः [viniścitaiḥ] e conclusivas* ब्रह्म सूत्र पदैः [brahma sūtra padaiḥ] expressões dos Brahmasutras* 

13.5- Os sábios cantaram sobre isso de várias maneiras, em vários hinos distintos e também nas expressões bem fundamentadas e conclusivas dos Brahmasutras.

13.6/7- महाभूतान्यहङ्कारो बुद्धिरव्यक्तमेव च । इन्द्रियाणि दशैकं च पञ्च चेन्द्रियगोचराः ॥ १३.६॥

इच्छा द्वेषः सुखं दुःखं सङ्घातश्चेतना धृतिः । एतत्क्षेत्रं समासेन सविकारमुदाहृतम् ॥ १३.७॥

mahābhūtānyahaṅkāro buddhiravyaktameva ca । indriyāṇi daśaikaṃ ca pañca cendriyagocarāḥ ॥ 13.6॥

icchā dveṣaḥ sukhaṃ duḥkhaṃ saṅghātaścetanā dhṛtiḥ । etatkṣetraṃ samāsena savikāramudāhṛtam ॥ 13.7॥ 

महाभूतानि [mahābhūtāni] os mahābhūtas (grandes elementos)* च [ca] e* अहङ्कारः [ahaṅkāraḥ] ahaṅkāra (sentido do eu, auto-consciência)* बुद्धिः [buddhiḥ] buddhi (intelecto)* अव्यक्तम् [avyaktam] prakṛti (a matéria em estado potencial)* च [ca] e* एव [eva] também* दश-इन्द्रियाणि [daśa-indriyāṇi] os dez indriyās (órgãos dos sentidos e da ação)* एकम् [ekam] e mais um, manas (a mente)* च [ca] e* पञ्च [pañca] os cinco* इन्द्रिय गोचराः [indriya gocarāḥ] tanmātras (cinco objetos dos sentidos)* ... इच्छा [icchā] desejo (icchā)* द्वेषः [dveṣaḥ] e aversão (dveṣa)* सुखम् [sukham] prazer (sukha) * दुःखम् [duḥkham] e dor (duḥkha)* सङ्घातः [saṅghātaḥ] complexo corporal (saṃghāta)* चेतना [cetanā] consciência (cetanā)* धृतिः [dhṛtiḥ] e a retenção do prāṇa (dhṛti)* एतत् [etat] esses* उदाहृतम् [udāhṛtam] são descritos* समासेन [samāsena] brevemente* क्षेत्रम् [kṣetram] como o campo (kṣetra)* सविकारम् [savikāram] com suas modificações* 

13.6/7- Os Mahābhūtas (grandes elementos), Ahaṅkāra (ego, auto-consciência), Buddhi (intelecto), e também Prakṛti (a matéria em estado potencial), os dez Indriyās (órgãos dos sentidos e da ação) e Manas (a mente) e os Tanmātras (cinco objetos dos sentidos), … Desejo (icchā) e Aversão (dveṣa), Prazer (sukha) e Dor (duḥkha), Corpo (saṃghāta), Consciência (cetanā) e a Retenção do Prāṇa (dhṛti), são brevemente descritos como o campo (Kṣetra), com suas modificações.

13.8/9/10/11/12- अमानित्वमदम्भित्वमहिंसा क्षान्तिरार्जवम् । आचार्योपासनं शौचं स्थैर्यमात्मविनिग्रहः ॥ १३.८॥

इन्द्रियार्थेषु वैराग्यमनहङ्कार एव च । जन्ममृत्युजराव्याधिदुःखदोषानुदर्शनम् ॥ १३.९॥ 

असक्तिरनभिष्वङ्गः पुत्रदारगृहादिषु । नित्यं च समचित्तत्वमिष्टानिष्टोपपत्तिषु ॥ १३.१०॥

मयि चानन्ययोगेन भक्तिरव्यभिचारिणी । विविक्तदेशसेवित्वमरतिर्जनसंसदि ॥ १३.११॥

अध्यात्मज्ञाननित्यत्वं तत्त्वज्ञानार्थदर्शनम् । एतज्ज्ञानमिति प्रोक्तमज्ञानं यदतोऽन्यथा ॥ १३.१२॥

amānitvamadambhitvamahiṃsā kṣāntirārjavam । ācāryopāsanaṃ śaucaṃ sthairyamātmavinigrahaḥ ॥ 13.8॥

indriyārtheṣu vairāgyamanahaṅkāra eva ca । janmamṛtyujarāvyādhiduḥkhadoṣānudarśanam ॥ 13.9॥ 

asaktiranabhiṣvaṅgaḥ putradāragṛhādiṣu । nityaṃ ca samacittatvamiṣṭāniṣṭopapattiṣu ॥ 13.10॥

mayi cānanyayogena bhaktiravyabhicāriṇī । viviktadeśasevitvamaratirjanasaṃsadi ॥ 13.11॥

adhyātmajñānanityatvaṃ tattvajñānārthadarśanam । etajjñānamiti proktamajñānaṃ yadato'nyathā ॥ 13.12॥

अमानित्वम् [amānitvam] modéstia* अदम्भित्वम् [adambhitvam] sinceridade* अहिंसा [ahiṃsā] não violência* क्षान्तिः [kṣāntiḥ] paciência* आर्जवम् [ārjavam] retidão* आचार्य उपासनम् [ācārya upāsanam] dedicação ao mestre* शौचम् [śaucam] pureza* स्थैर्यम् [sthairyam] estabilidade* आत्म विनिग्रहः [ātma vinigrahaḥ] autocontrole* ... वैराग्यम् [vairāgyam] desapego (Indiferença)* इन्द्रिय अर्थेषु [indriya artheṣu] aos objetos dos sentidos* अनहङ्कार [anahaṅkāra] ausência do sentido do ego (de egoísmo)* च [ca] e* एव [eva] também* अनुदर्शनम् [anudarśanam] percepção* दोष [doṣa] do mal* जन्म [janma] como nascimento* मृत्यु [mṛtyu] morte* जरा [jarā] velhice* व्याधि [vyādhi] doença* दुःख [duḥkha] e dor (sofrimento)* ... असक्तिः [asaktiḥ] não apego* अनभिष्वङ्गः [anabhiṣvaṅgaḥ] ausência de forte apego (agarramento)* पुत्र दार गृह आदिषु [putra dāra gṛha ādiṣu] ao filho, esposa, lar e os outros* च [ca] e* नित्यम् [nityam] constante* सम चित्तत्वम् [sama cittatvam] equanimidade* इष्टा निष्ट उपपत्तिषु [iṣṭā niṣṭa upapattiṣu] nos acontecimentos desejáveis ​​e indesejáveis* ... भक्तिः [bhaktiḥ] devoção* अव्यभिचारिणी [avyabhicāriṇī] inabalável* मयि [mayi] a mim* अनन्य योगेन [ananya yogena] não a outro (apenas a mim) pelo yoga* च [ca] e* विविक्त देश सेवित्वम् [vivikta deśa sevitvam] preferir lugares solitários* अरतिः [aratiḥ] desgosto (evitar)* जनसंसदि [janasaṃsadi] aglomeração de pessoas* ... इति [iti] assim* अध्यात्म ज्ञान नित्यत्वम् [adhyātma jñāna nityatvam] a constância no conhecimento do ātmā* तत्त्व ज्ञानार्थ दर्शनम् [tattva jñānārtha darśanam] percepção do objetivo do conhecimento da realidade (tattva)* एतत् [etat] isso* प्रोक्तम् [proktam] é considerado* ज्ञानम् [jñānam] jñāna (conhecimento)* यत् [yat] o que* अन्यथा [anyathā] se opõe* अतः [ataḥ] a ele* अज्ञानम् [ajñānam] é ajñāna (ignorância)* 

13.8/9/10/11/12- Modéstia, sinceridade, não violência, paciência, retidão, dedicação ao mestre, pureza, estabilidade e autocontrole, ... Indiferença aos objetos dos sentidos, ausência do sentido do ego e percepção do mal como nascimento, morte, velhice, doença e sofrimento, ... Não apego, ausência de forte apego ao filho, esposa, lar e os outros; e constante equanimidade em todos os acontecimentos desejáveis ​​e indesejáveis, ... Devoção inabalável apenas a Mim pelo Yoga, preferir lugares solitários, e evitar aglomeração de pessoas, ... A constância no conhecimento do Ātmā, a percepção do objetivo do conhecimento da realidade (Tattva); tudo isso é considerado conhecimento (Jñāna), e o que se opõe a isso é ignorância (Ajñāna).

13.13- ज्ञेयं यत्तत्प्रवक्ष्यामि यज्ज्ञात्वामृतमश्नुते । अनादिमत्परं ब्रह्म न सत्तन्नासदुच्यते ॥ १३.१३॥

jñeyaṃ yattatpravakṣyāmi yajjñātvāmṛtamaśnute । anādimatparaṃ brahma na sattannāsaducyate ॥ 13.13॥

प्रवक्ष्यामि [pravakṣyāmi] declararei* यत् तत् [yat tat] aquilo que* ज्ञेयम् [jñeyam] jñeya (deve ser conhecido)* यत् [yat] que* ज्ञात्वा [jñātvā] conhecido* अश्नुते [aśnute] alcança-se* अमृतम् [amṛtam] a imortalidade* तत् [tat] esse* ब्रह्म [brahma] brahman* परम् [param] supremo* अनादिमत् [anādimat] sem começo* न-उच्यते [na-ucyate] não é chamado (que não tem a natureza)* सत् [sat] de ser* न [na] nem* असत् [asat] de não-ser* 

13.13- Declararei o que deve ser conhecido (jñeya), com esse conhecimento alcança-se a imortalidade: o Brahman supremo sem começo, que não tem a natureza de ser, nem de não ser.

13.14- सर्वतः पाणिपादं तत्सर्वतोऽक्षिशिरोमुखम् । सर्वतः श्रुतिमल्लोके सर्वमावृत्य तिष्ठति ॥ १३.१४॥

sarvataḥ pāṇipādaṃ tatsarvato'kṣiśiromukham । sarvataḥ śrutimalloke sarvamāvṛtya tiṣṭhati ॥ 13.14॥

पाणि पादम् [pāṇi pādam] com mãos e pés* सर्वतः [sarvataḥ] em toda parte* अक्षि शिरोमुखम् [akṣi śiromukham] com olhos, cabeças e bocas* सर्वतः [sarvataḥ] em toda parte* श्रुतिमत् [śrutimat] com ouvidos* सर्वतः [sarvataḥ] em toda parte* तत् [tat] esse (brahman)* तिष्ठति [tiṣṭhati] vive* लोके [loke] no mundo* आवृत्य [āvṛtya] envolvendo* सर्वम् [sarvam] todos* 

13.14- Com mãos e pés em toda parte, com olhos, cabeças e bocas em toda parte, com ouvidos em toda parte, Ele vive no mundo, envolvendo todos.

13.15/16/17/18/19- सर्वेन्द्रियगुणाभासं सर्वेन्द्रियविवर्जितम् । असक्तं सर्वभृच्चैव निर्गुणं गुणभोक्तृ च ॥ १३.१५॥

बहिरन्तश्च भूतानामचरं चरमेव च । सूक्ष्मत्वात्तदविज्ञेयं दूरस्थं चान्तिके च तत् ॥ १३.१६॥

अविभक्तं च भूतेषु विभक्तमिव च स्थितम् । भूतभर्तृ च तज्ज्ञेयं ग्रसिष्णु प्रभविष्णु च ॥ १३.१७॥

ज्योतिषामपि तज्ज्योतिस्तमसः परमुच्यते । ज्ञानं ज्ञेयं ज्ञानगम्यं हृदि सर्वस्य विष्ठितम् ॥ १३.१८॥

इति क्षेत्रं तथा ज्ञानं ज्ञेयं चोक्तं समासतः । मद्भक्त एतद्विज्ञाय मद्भावायोपपद्यते ॥ १३.१९॥

sarvendriyaguṇābhāsaṃ sarvendriyavivarjitam । asaktaṃ sarvabhṛccaiva nirguṇaṃ guṇabhoktṛ ca ॥ 13.15॥

bahirantaśca bhūtānāmacaraṃ carameva ca । sūkṣmatvāttadavijñeyaṃ dūrasthaṃ cāntike ca tat ॥ 13.16॥

avibhaktaṃ ca bhūteṣu vibhaktamiva ca sthitam । bhūtabhartṛ ca tajjñeyaṃ grasiṣṇu prabhaviṣṇu ca ॥ 13.17॥

jyotiṣāmapi tajjyotistamasaḥ paramucyate । jñānaṃ jñeyaṃ jñānagamyaṃ hṛdi sarvasya viṣṭhitam ॥ 13.18॥

iti kṣetraṃ tathā jñānaṃ jñeyaṃ coktaṃ samāsataḥ । madbhakta etadvijñāya madbhāvāyopapadyate ॥ 13.19॥

आभासम् [ābhāsam] (brahman) manifesta-se* गुण [guṇa] guṇa (pelas qualidades)* सर्वेन्द्रिय [sarvendriya] dos sentidos* सर्वेन्द्रिय विवर्जितम् [sarva indriya vivarjitam] mas é desprovido de sentidos* च [ca] e* असक्तम् [asaktam] é desapegado* सर्वभृत् [sarvabhṛt] mas tudo sustenta* च [ca] e* एव [eva] também* निर्गुणम् [nirguṇam] é desprovido dos guṇas* गुणभोक्तृ [guṇabhoktṛ] mas os experimenta* ... तत् [tat] esse (brahman)* बहिः [bahiḥ] está fora* च [ca] e* अन्तः [antaḥ] dentro* भूतानाम् [bhūtānām] de todos os seres* तत् [tat] esse* अचरम् [acaram] é imóvel* च [ca] e* एव [eva] também* चरम् [caram] está em movimento* च [ca] e* अविज्ञेयम् [avijñeyam] não é conhecido* सूक्ष्मत्वात् [sūkṣmatvāt] por ser sutil* दूरस्थम् [dūra stham] está longe* च [ca] e* अन्तिके [antike] está perto* ... अविभक्तम् [avibhaktam] (ele é) indiviso* च-इव [ca-iva] e ainda* स्थितम् [sthitam] parece estar* विभक्तम् [vibhaktam] dividido* भूतेषु [bhūteṣu] nos seres* च [ca] e* तत् [tat] esse (brahman)* ज्ञेयम् [jñeyam] deve ser conhecido* भूतभर्तृ [bhūtabhartṛ] como o sustentador das criaturas* च [ca] e* ग्रसिष्णु [grasiṣṇu] seu destruidor* च [ca] e* प्रभविष्णु [prabhaviṣṇu] seu criador* ... उच्यते [ucyate] diz-se (que ele é)* ज्योतिः [jyotiḥ] a luz* ज्योतिषाम् [jyotiṣām] das luzes* परम् [param] e está além* तमसः [tamasaḥ] da escuridão* अपि [api] também (é)* ज्ञानम् [jñānam] o conhecimento* ज्ञेयम् [jñeyam] o objeto do conhecimento* ज्ञान गम्यम् [jñāna gamyam] o que é atingível através do conhecimento* तत् [tat] esse (brahman)* विष्ठितम् [viṣṭhitam] está presente* हृदि [hṛdi] no coração* सर्वस्य [sarvasya] de todos* ... इति [iti] assim* क्षेत्रम् [kṣetram] kṣetra (o campo)* तथा [tathā] bem como as* ज्ञानम् [jñānam] jñāna (o conhecimento)* च [ca] e* ज्ञेयम् [jñeyam] jñeya (o conhecível)* उक्तम् [uktam] foram descritos* समासतः [samāsataḥ] resumidamente* मद् भक्तः [mad bhaktaḥ] meu devoto* विज्ञाय [vijñāya] que entende* एतत् [etat] isso* उपपद्यते [upapadyate] se funde* मद् भावाय [mad bhāvāya] na minha natureza (mais elevada)* 

13.15/16/17/18/19- Brahman manifesta-se pelas qualidades dos sentidos, mas é desprovido de sentidos; Desapegado, mas tudo sustenta; Desprovido dos Guṇas, mas os experimenta; ... Está fora e dentro de todos os seres, É imóvel e também está em movimento, Não é conhecido por ser sutil, Está longe e ainda assim está perto; ... Ele é indiviso e ainda parece estar dividido nos seres; Ele deve ser conhecido como o sustentador das criaturas, seu destruidor e seu criador; ... Ele é a luz das luzes e está além da escuridão; É o conhecimento, o objeto do conhecimento e o que é atingível através do conhecimento. Ele habita o coração de todos; ... Assim, o campo (Kṣetra), o conhecimento (Jñāna) e o objeto do conhecimento (Jñeya) foram resumidamente descritos; Meu devoto que entende isso se funde na Minha natureza mais elevada.

13.20- प्रकृतिं पुरुषं चैव विद्ध्यनादी उभावपि । विकारांश्च गुणांश्चैव विद्धि प्रकृतिसम्भवान् ॥ १३.२०॥

prakṛtiṃ puruṣaṃ caiva viddhyanādī ubhāvapi । vikārāṃśca guṇāṃścaiva viddhi prakṛtisambhavān ॥ 13.20॥

अपि [api] também* विद्धि [viddhi] saiba que* उभौ [ubhau] ambos* प्रकृतिम् [prakṛtim] prakṛti (matéria em potência)* च [ca] e* पुरुषम् [puruṣam] puruṣa (self, consciência)* अनादि [anādi] não têm começo* च [ca] e* एव [eva] também* विद्धि [viddhi] saiba que* विकारान् [vikārān] as modificações* च [ca] e* गुणान् [guṇān] os guṇas (qualidades)* एव [eva] também* प्रकृति सम्भवान् [prakṛti sambhavān] nascem de prakṛti* 

13.20- Saiba que Prakṛti (matéria) e Puruṣa (Self, Consciência) não têm começo; e saiba também que as modificações e os Guṇas nascem de Prakrti.

13.21- कार्यकारणकर्तृत्वे हेतुः प्रकृतिरुच्यते । पुरुषः सुखदुःखानां भोक्तृत्वे हेतुरुच्यते ॥ १३.२१॥

kāryakāraṇakartṛtve hetuḥ prakṛtirucyate । puruṣaḥ sukhaduḥkhānāṃ bhoktṛtve heturucyate ॥ 13.21॥

उच्यते [ucyate] diz-se que* प्रकृतिः [prakṛtiḥ] a prakṛti* हेतुः [hetuḥ] hetu (causa, agente)* कार्य करण कर्तृत्वे [kārya karaṇa kartṛtve] na produção do efeito da causa (na criação da relação causal)* उच्यते [ucyate] e diz-se que* पुरुषः [puruṣaḥ] o puruṣa* हेतुः [hetuḥ] hetu (é a causa)* भोक्तृत्वे [bhoktṛtve] em relação à experiência* सुख दुःखानाम् [sukha duḥkhānām] de prazer e dor* 

13.21- Diz-se que a Prakrti é agente (hetu) na criação da relação causal, e diz-se que o Puruṣa é a causa (hetu) em relação à experiência de prazer e dor.

13.22- पुरुषः प्रकृतिस्थो हि भुङ्क्ते प्रकृतिजान्गुणान् । कारणं गुणसङ्गोऽस्य सदसद्योनिजन्मसु ॥ १३.२२॥

puruṣaḥ prakṛtistho hi bhuṅkte prakṛtijānguṇān । kāraṇaṃ guṇasaṅgo'sya sadasadyonijanmasu ॥ 13.22॥

पुरुषः [puruṣaḥ] o puruṣa* प्रकृतिस्थः [prakṛti sthaḥ] residindo em prakṛti* हि [hi] de fato* भुङ्क्ते [bhuṅkte] experimenta, desfruta* गुणान् [guṇān] os guṇas* प्रकृतिजान् [prakṛtijān] nascidos de prakṛti* गुणसङ्गः [guṇasaṅgaḥ] o apego aos guṇas* कारणम् [kāraṇam] é a causa* अस्य [asya] de seu* सद् असद् योनि जन्मसु [sad asad yoni janmasu] nascimento nos ventres do bem e do mal* 

13.22- O Puruṣa, que reside em Prakṛti, desfruta dos Guṇas nascidos de Prakṛti; O apego aos Guṇas é a causa de seu nascimento nos ventres do bem e do mal.

13.23- उपद्रष्टानुमन्ता च भर्ता भोक्ता महेश्वरः । परमात्मेति चाप्युक्तो देहेऽस्मिन्पुरुषः परः ॥ १३.२३॥

upadraṣṭānumantā ca bhartā bhoktā maheśvaraḥ । paramātmeti cāpyukto dehe'sminpuruṣaḥ paraḥ ॥ 13.23॥

परः [paraḥ] o supremo* पुरुषः [puruṣaḥ] puruṣa (self)* अस्मिन् [asmin] nesse* देहे [dehe] corpo* अपि [api] também* उक्तः [uktaḥ] é chamado* उपद्रष्टा [upadraṣṭā] de testemunha* अनुमन्ता [anumantā] o permissor* च [ca] e* भर्ता [bhartā] o sustentador* भोक्ता [bhoktā] o experienciador, o desfrutador* इति [iti] também (é chamado de)* महेश्वरः [maheśvaraḥ] maheśvara (o grande senhor)* च [ca] e* परमात्मा [paramātmā] paramātmā (o supremo ātmā)* 

13.23- O supremo Puruṣa (Self) neste corpo também é chamado de testemunha, permissor, sustentador, experienciador, Maheśvara (grande Senhor) e Paramātmā (supremo Ātmā).

13.24- य एवं वेत्ति पुरुषं प्रकृतिं च गुणैः सह । सर्वथा वर्तमानोऽपि न स भूयोऽभिजायते ॥ १३.२४॥

ya evaṃ vetti puruṣaṃ prakṛtiṃ ca guṇaiḥ saha । sarvathā vartamāno'pi na sa bhūyo'bhijāyate ॥ 13.24॥

यः [yaḥ] aquele que* एवम् [evam] assim* वेत्ति [vetti] conhece* पुरुषम् [puruṣam] o puruṣa* च [ca] e* प्रकृतिम् [prakṛtim] a prakṛti* सह [saha] juntamente com seus* गुणैः [guṇaiḥ] guṇas* सर्वथा-वर्तमानः [sarvathā-vartamānaḥ] qualquer que seja o seu modo de existência* अपि [api] certamente* सः [saḥ] ele* न [na] não* अभिजायते [abhijāyate] nascerá* भूयः [bhūyaḥ] de novo* 

13.24- Aquele que conhece o Puruṣa e a Prakṛti juntamente com seus Guṇas, qualquer que seja sua condição atual, não nascerá de novo.

13.25- ध्यानेनात्मनि पश्यन्ति केचिदात्मानमात्मना । अन्ये सांख्येन योगेन कर्मयोगेन चापरे ॥ १३.२५॥

dhyānenātmani paśyanti kecidātmānamātmanā । anye sāṃkhyena yogena karmayogena cāpare ॥ 13.25॥ 

केचित् [kecit] alguns* पश्यन्ति [paśyanti] percebem* आत्मानम् [ātmānam] o self (o ātmān)* आत्मनि [ātmani] em seus corações* आत्मना [ātmanā] pelo self (por si mesmo)* ध्यानेन [dhyānena] através da meditação* अन्ये [anye] outros (os jñānīs)* सांख्येन योगेन [sāṃkhyena yogena] pelo yoga do conhecimento (sāṃkhya-yoga)* च [ca] e* अपरे [apare] outros ainda* कर्म योगेन [karma yogena] pelo caminho da ação (karma-yoga)*

13.25- Alguns percebem o Ātmā em seus corações, por si mesmos, através da meditação; outros pelo yoga do conhecimento (Sāṃkhya Yoga) e outros, ainda, pelo caminho da ação (Karma Yoga).

13.26- अन्ये त्वेवमजानन्तः श्रुत्वान्येभ्य उपासते । तेऽपि चातितरन्त्येव मृत्युं श्रुतिपरायणाः ॥ १३.२६॥

anye tvevamajānantaḥ śrutvānyebhya upāsate । te'pi cātitarantyeva mṛtyuṃ śrutiparāyaṇāḥ ॥ 13.26॥

तु [tu] no entanto* अन्ये [anye] outros* अजानन्तः [ajānantaḥ] não conhecendo (ignorando)* एवम् [evam] isso (aqueles ensinamentos)* उपासते [upāsate] o adoram* श्रुत्वा [śrutvā] ao ouvi-los* अन्येभ्यः [anyebhyaḥ] de outros* च [ca] e* ते [te] eles* अपि [api] também* अतितरन्ति [atitaranti] atravessam* एव [eva] mesmo* मृत्युम् [mṛtyum] (o oceano da) morte* श्रुतिपरायणाः [śrutiparāyaṇāḥ] por sua devoção ao que ouviram* 

13.26- No entanto, outros, ignorando esses ensinamentos, mas, ao ouvi-los de outros, adoram Você, e também, atravessam o oceano da morte pela devoção ao que ouviram.

13.27- यावत्सञ्जायते किञ्चित्सत्त्वं स्थावरजङ्गमम् । क्षेत्रक्षेत्रज्ञसंयोगात्तद्विद्धि भरतर्षभ ॥ १३.२७॥

yāvatsañjāyate kiñcitsattvaṃ sthāvarajaṅgamam । kṣetrakṣetrajñasaṃyogāttadviddhi bharatarṣabha ॥ 13.27॥

विद्धि [viddhi] saiba que* भरतर्षभ [bharatarṣabha] ó bharatarshabha (arjuna)* किञ्चित् [kiñcit] qualquer (que seja)* तत् [tat] o* सत्त्वम् [sattvam] ser* यावत् [yāvat] enquanto* सञ्जायते [sañjāyate] nascido* स्थावर जङ्गमम् [sthāvara jaṅgamam] animado ou inanimado* क्षेत्र क्षेत्रज्ञ संयोगात् [kṣetra kṣetrajña saṃyogāt] (é devido) à união do campo (kṣetra) e do conhecedor do campo (kṣetrajña)* 

13.27- Saiba que, ó Arjuna, qualquer que seja o ser nascido, animado ou inanimado, é devido à união do campo (Kṣetra) e do conhecedor do campo (Kṣetrajña).

13.28- समं सर्वेषु भूतेषु तिष्ठन्तं परमेश्वरम् । विनश्यत्स्वविनश्यन्तं यः पश्यति स पश्यति ॥ १३.२८॥

samaṃ sarveṣu bhūteṣu tiṣṭhantaṃ parameśvaram । vinaśyatsvavinaśyantaṃ yaḥ paśyati sa paśyati ॥ 13.28॥

यः [yaḥ] aquele que* पश्यति [paśyati] vê* परमेश्वरम् [parameśvaram] o senhor supremo* तिष्ठन्तम् [tiṣṭhantam] existindo* समम् [samam] igualmente* सर्वेषु [sarveṣu] em todos* भूतेषु [bhūteṣu] os seres* विनश्यत्सु-अविनश्यन्तम् [vinaśyatsu-avinaśyantam] e nunca perece quando eles perecem* सः [saḥ] ele* पश्यति [paśyati] (realmente) vê*

13.28- Aquele que vê o Senhor supremo existindo igualmente em todos os seres, e nunca perece quando eles perecem, ele realmente vê.

13.29- समं पश्यन्हि सर्वत्र समवस्थितमीश्वरम् । न हिनस्त्यात्मनात्मानं ततो याति परां गतिम् ॥ १३.२९॥

samaṃ paśyanhi sarvatra samavasthitamīśvaram । na hinastyātmanātmānaṃ tato yāti parāṃ gatim ॥ 13.29॥

पश्यन् [paśyan] percebendo que* ईश्वर [īśvara] o senhor* हि [hi] de fato* सम्-अवस्थितम् [sam-avasthitam] está presente* समम् [samam] igualmente* सर्वत्र [sarvatra] em todos os lugares* न [na] (ele) não* हिनस्ति [hinasti] destrói* आत्मानम् [ātmānam] a si mesmo* आत्मना [ātmanā] por sua mente* ततः [tataḥ] e então* याति [yāti] alcança* पराम् [parām] supremo* गतिम् [gatim] o caminho*

13.29- Percebendo que o Senhor está igualmente presente em todos os lugares, então, ele não destrói a si mesmo por sua mente e alcança o caminho supremo.

13.30- प्रकृत्यैव च कर्माणि क्रियमाणानि सर्वशः । यः पश्यति तथात्मानमकर्तारं स पश्यति ॥ १३.३०॥

prakṛtyaiva ca karmāṇi kriyamāṇāni sarvaśaḥ । yaḥ paśyati tathātmānamakartāraṃ sa paśyati ॥ 13.30॥

यः [yaḥ] aquele que* पश्यति [paśyati] vê* सर्वशः [sarvaśaḥ] todas* कर्माणि [karmāṇi] as ações* क्रियमाणानि [kriyamāṇān] sendo realizadas* एव [eva] apenas* प्रकृत्या [prakṛtyā] por prakṛti* च [ca] e* तथा [tathā] assim* आत्मानम् [ātmānam] o self* अकर्तारम् [akartāram] não é o executor* सः [saḥ] ele* पश्यति [paśyati] (realmente) vê* 

13.30- Aquele que vê que todas as ações são realizadas apenas por Prakṛti e que o Self não é o executor, ele realmente vê.

13.31- यदा भूतपृथग्भावमेकस्थमनुपश्यति । तत एव च विस्तारं ब्रह्म सम्पद्यते तदा ॥ १३.३१॥

yadā bhūtapṛthagbhāvamekasthamanupaśyati । tata eva ca vistāraṃ brahma sampadyate tadā ॥ 13.31॥

यदा [yadā] quando* अनुपश्यति [anupaśyati] ele percebe* भूत पृथक् भावम् [bhūta pṛthak bhāvam] que a multiplicidade de seres* एकस्थम् [ekastham] reside no uno* च [ca] e* विस्तारम् [vistāram] que se espalha* एव [eva] somente* ततः [tataḥ] disso (a partir dele)* तदा [tadā] então* सम्पद्यते [sampadyate] ele alcança* ब्रह्म [brahma] brahman* 

13.31- Quando ele percebe que a multiplicidade de seres reside no Uno, e que se espalha somente a partir dele, então ele alcança Brahman.

13.32- अनादित्वान्निर्गुणत्वात्परमात्मायमव्ययः । शरीरस्थोऽपि कौन्तेय न करोति न लिप्यते ॥ १३.३२॥

anāditvānnirguṇatvātparamātmāyamavyayaḥ । śarīrastho'pi kaunteya na karoti na lipyate ॥ 13.32॥

अनादित्वात् [anāditvāt] sendo sem princípio* निर्गुणत्वात् [nirguṇatvāt] e desprovido dos guṇas* कौन्तेय [kaunteya] ó kaunteya! (arjuna)* अयम् [ayam] esse* परमात्मा [paramātmā] supremo ātmā* अव्ययः [avyayaḥ] o Imperecível* अपि [api] embora* शरीरस्थः [śarīrasthaḥ] estabelecido no corpo* न [na] não* करोति [karoti] age* न [na] e nem* लिप्यते [lipyate] é maculado* 

13.32- Sendo sem princípio e desprovido dos Guṇas, ó Arjuna! o supremo Ātmā, o Imperecível, embora habitando o corpo não age e nem é contaminado.

13.33- यथा सर्वगतं सौक्ष्म्यादाकाशं नोपलिप्यते । सर्वत्रावस्थितो देहे तथात्मा नोपलिप्यते ॥ १३.३३॥

yathā sarvagataṃ saukṣmyādākāśaṃ nopalipyate । sarvatrāvasthito dehe tathātmā nopalipyate ॥ 13.33॥

यथा [yathā] assim como* आकाशम् [ākāśam] o ākāśa (espaço)* सर्वगतम् [sarvagatam] que tudo permeia* न [na] não* उपलिप्यते [upalipyate] é contaminado* सौक्ष्म्यात् [saukṣmyāt] em razão de sua sutileza* तथा [tathā] da mesma maneira* आत्मा [ātmā] o ātman (self)* अवस्थितः [avasthitaḥ] presente* देहे [dehe] no corpo* सर्वत्र [sarvatra] em todos os lugares* न [na] não* उपलिप्यते [upalipyate] fica contaminado* 

13.33- Assim como o ākāśa (espaço) que tudo permeia não é contaminado em razão de sua sutileza, da mesma maneira, o Ātman, presente no corpo em todos os lugares, não fica contaminado.

13.34- यथा प्रकाशयत्येकः कृत्स्नं लोकमिमं रविः । क्षेत्रं क्षेत्री तथा कृत्स्नं प्रकाशयति भारत ॥ १३.३४॥

yathā prakāśayatyekaḥ kṛtsnaṃ lokamimaṃ raviḥ । kṣetraṃ kṣetrī tathā kṛtsnaṃ prakāśayati bhārata ॥ 13.34॥

यथा [yathā] assim como* एकः [ekaḥ] o, único* रविः [sun] sol* प्रकाशयति [prakāśayati] ilumina* इमम् [imam] esse* लोकम् [lokam] mundo* कृत्स्नम् [kṛtsnam] inteiro* तथा [tathā] também, da mesma maneira* क्षेत्री [kṣetrī] o senhor do campo (ātman)* प्रकाशयति [prakāśayati] ilumina* क्षेत्रम् [kṣetram] os campos* कृत्स्नम् [kṛtsnam] inteiro (todos)* भारत [bhārata] ó bhārata! (arjuna)* 

13.34- Assim como o sol ilumina esse mundo inteiro, da mesma maneira, o Senhor do campo ilumina todos os campos, ó Arjuna!

13.35- क्षेत्रक्षेत्रज्ञयोरेवमन्तरं ज्ञानचक्षुषा । भूतप्रकृतिमोक्षं च ये विदुर्यान्ति ते परम् ॥ १३.३५॥

kṣetrakṣetrajñayorevamantaraṃ jñānacakṣuṣā । bhūtaprakṛtimokṣaṃ ca ye viduryānti te param ॥ 13.35॥

ये [ye] aqueles que* ज्ञान चक्षुषा [jñāna cakṣuṣā] com o olhos da sabedoria* विदुः [viduḥ] conhecem* अन्तरम् [antaram] a distinção* क्षेत्र क्षेत्रज्ञयोः [kṣetra kṣetrajñayoḥ] entre o campo e o conhecedor do campo* च [ca] e* भूत प्रकृति मोक्षम् [bhūta prakṛti mokṣam] os meios de libertação da prakṛti* एवम् [evam] certamente* ते [te] eles* यान्ति [yānti] atingem* परम् [param] (a realidade) mais elevada* 

13.35- Aqueles que com o olhos da sabedoria conhecem a distinção entre o campo e o conhecedor do campo, e os meios de libertação da Prakṛti, com certeza atingem a realidade mais elevada.

॥ इतित्रयोदशोऽध्यायः ॥ - ititrayodaśo'dhyāyaḥ - Assim termina o décimo terceiro capítulo.

॥ अथ चतुर्दशोऽध्यायः ॥  -   atha caturdaśo'dhyāyaḥ  -  Agora o décimo quarto capítulo

॥ गुणत्रयविभागयोगः ॥ - guṇatrayavibhāgayogaḥ - Yoga da distinção entre os três guṇas

14.1- श्रीभगवानुवाच । परं भूयः प्रवक्ष्यामि ज्ञानानां ज्ञानमुत्तमम् । यज्ज्ञात्वा मुनयः सर्वे परां सिद्धिमितो गताः ॥ १४.१॥

śrībhagavānuvāca । paraṃ bhūyaḥ pravakṣyāmi jñānānāṃ jñānamuttamam । yajjñātvā munayaḥ sarve parāṃ siddhimito gatāḥ ॥ 14.1॥

श्रीभगवानुवाच [śrībhagavānuvāca] o senhor disse:* प्रवक्ष्यामि [pravakṣyāmi] eu explicarei* भूयः [bhūyaḥ] novamente* ज्ञानम् [jñānam] (esse) conhecimento* परम् [param] supremo* उत्तमम् [uttamam] o melhor* ज्ञानानां [jñānānāṃ] de todos os tipos de conhecimento* यज्ज्ञात्वा [yajjñātvā] conhecendo isso (por esse conhecimento* सर्वे [sarve] todos* मुनयः [munayaḥ] os sábios* गताः [gatāḥ] foram* इतः [itaḥ] daqui (desse mundo)* पराम् [parām] à mais alta* सिद्धिम् [siddhim] perfeição* 

14.1- O Senhor disse: Eu explicarei novamente esse conhecimento supremo, o melhor de todos os tipos de conhecimento; Por esse conhecimento todos os sábios foram desse mundo à mais alta perfeição.

14.2- इदं ज्ञानमुपाश्रित्य मम साधर्म्यमागताः । सर्गेऽपि नोपजायन्ते प्रलये न व्यथन्ति च ॥ १४.२॥

idaṃ jñānamupāśritya mama sādharmyamāgatāḥ । sarge'pi nopajāyante pralaye na vyathanti ca ॥ 14.2॥

उपाश्रित्य [upāśritya] (aqueles que) se refugiaram* इदम् [idam] nesse* ज्ञानम् [jñānam] conhecimento* आगताः [āgatāḥ] tornaram-se* साधर्म्यम् [sādharmyam] idênticos* मम [mama] a mim* न [na] não* उपजायन्ते [upajāyante] nascem* सर्गे [sarge] no momento da criação* च [ca] e* न [na] nem* अपि [api] mesmo* व्यथन्ति [vyathanti] temem (o retorno ao saṃsāra)* प्रलये [pralaye] no momento da dissolução* 

14.2- Aqueles que se refugiaram nesse conhecimento tornaram-se idênticos a Mim; Eles não nascem nem no momento da criação; nem temem no momento da dissolução.

14.3- मम योनिर्महद् ब्रह्म तस्मिन्गर्भं दधाम्यहम् । सम्भवः सर्वभूतानां ततो भवति भारत ॥ १४.३॥

mama yonirmahad brahma tasmingarbhaṃ dadhāmyaham । sambhavaḥ sarvabhūtānāṃ tato bhavati bhārata ॥ 14.3॥

मम [mama] meu* योनिः [yoniḥ] ventre* भवति [bhavati] é* महद् ब्रह्म [mahad brahma] o grande brahman* भारत [bhārata] ó bhārata! (arjuna)* तस्मिन् [tasmin] nele* अहम् [aham] eu* दधामि [dadhāmi] coloco* गर्भम् [garbham] o embrião (jīva)* ततः [tataḥ] dele* सम्भवः [sambhavaḥ] nascem* सर्वभूतानाम् [sarvabhūtānām] todos os seres* 

14.3- Meu ventre é o grande Brahman, ó Arjuna! e nele Eu coloco o embrião; daí, nascem todos os seres.

14.4- सर्वयोनिषु कौन्तेय मूर्तयः सम्भवन्ति याः । तासां ब्रह्म महद्योनिरहं बीजप्रदः पिता ॥ १४.४॥

sarvayoniṣu kaunteya mūrtayaḥ sambhavanti yāḥ । tāsāṃ brahma mahadyonirahaṃ bījapradaḥ pitā ॥ 14.4॥

याः [yāḥ] quaisquer* मूर्तयः-सम्भवन्ति [mūrtayaḥ-sambhavanti] que sejam as formas produzidas* कौन्तेय [kaunteya] ó kaunteya! (arjuna)* सर्वयोनिषु [sarvayoniṣu] em todos os ventres* महत् [mahat] o grande* ब्रह्म [brahma] brahman (svātantryaśakti)* योनिः [yoniḥ] é o ventre* तासाम् [tāsām] deles* अहम् [aham] eu (sou)* पिता [pitā] o pai* बीजप्रदः [bījapradaḥ] que dá as sementes* 

14.4- Quaisquer que sejam as formas produzidas, em todos os ventres, o grande Brahman é o ventre deles, ó Arjuna! Eu sou o pai que dá a semente.

14.5- सत्त्वं रजस्तम इति गुणाः प्रकृतिसम्भवाः । निबध्नन्ति महाबाहो देहे देहिनमव्ययम् ॥ १४.५॥

sattvaṃ rajastama iti guṇāḥ prakṛtisambhavāḥ । nibadhnanti mahābāho dehe dehinamavyayam ॥ 14.5॥

गुणाः [guṇāḥ] (os três) guṇas (qualidades, forças eficientes fundamentais)* इति [iti] assim* सत्त्वम् [sattvam] sattva (equilíbrio)* रजः [rajaḥ] rajas (movimento)* तमः [tamaḥ] tamas (inércia)* प्रकृति सम्भवाः [prakṛti sambhavāḥ] nascidos da prakṛti* निबध्नन्ति [nibadhnanti] aprisionam* अव्ययम् [avyayam] o imperecível* देहिनम् [dehinam] o Jīva (morador encarnado)* देहे [dehe] no corpo* महाबाहो [mahābāho] ó mahābāhu! (arjuna)* 

14.5- Os três Guṇas, Sattva. Rajas e Tamas, nascidos da Prakṛti, ó Arjuna! aprisionam o imperecível Jīva (o morador encarnado) no corpo.

14.6- तत्र सत्त्वं निर्मलत्वात्प्रकाशकमनामयम् । सुखसङ्गेन बध्नाति ज्ञानसङ्गेन चानघ ॥ १४.६॥

tatra sattvaṃ nirmalatvātprakāśakamanāmayam । sukhasaṅgena badhnāti jñānasaṅgena cānagha ॥ 14.6॥ 

तत्र [tatra] desses* सत्त्वम् [sattvam] sattva* निर्मलत्वात् [nirmalatvāt] por sua pureza* प्रकाशकम् [prakāśakam] (causa) iluminação* अनामयम् [anāmayam] e saúde* बध्नाति [badhnāti] (mas) aprisiona* सुख-सङ्गेन [sukha-saṅgena] pelo apego à felicidade* च [ca] e* ज्ञान सङ्गेन [jñāna saṅgena] pelo apego ao conhecimento* अनघ [anagha] ó anagha! (arjuna)* 

14.6- Desses, Sattva, por sua pureza, causa iluminação e saúde; mas aprisiona pelo apego à felicidade e ao conhecimento, ó Arjuna!

14.7- रजो रागात्मकं विद्धि तृष्णासङ्गसमुद्भवम् । तन्निबध्नाति कौन्तेय कर्मसङ्गेन देहिनम् ॥ १४.७॥

rajo rāgātmakaṃ viddhi tṛṣṇāsaṅgasamudbhavam । tannibadhnāti kaunteya karmasaṅgena dehinam ॥ 14.7॥

कौन्तेय [kaunteya] ó kaunteya! (arjuna)* विद्धि [viddhi] saiba que* रजः [rajaḥ] rajas* रागात्मकम् [rāgātmakam] é da natureza da paixão* तृष्णा सङ्ग सम उद्भवम् [tṛṣṇā saṅga samudbhavam] e manifesta-se pelo desejo e pelo apego* / तत् [tat] isso* निबध्नाति [nibadhnāti] aprisiona* देहिनम् [dehinam] o jīva (o ser encarnado)* कर्म सङ्गेन [karma saṅgena] pelo apego à ação* 

14.7- Ó Arjuna! saiba que Rajas é da natureza da paixão, manifesta-se pelo desejo e pelo apego. Aprisiona o Jīva pelo apego à ação.

14.8- तमस्त्वज्ञानजं विद्धि मोहनं सर्वदेहिनाम् । प्रमादालस्यनिद्राभिस्तन्निबध्नाति भारत ॥ १४.८॥

tamastvajñānajaṃ viddhi mohanaṃ sarvadehinām । pramādālasyanidrābhistannibadhnāti bhārata ॥ 14.8॥

तु [tu] mas* विद्धि [viddhi] saiba que* तमः [tamaḥ] tamas* अज्ञानजम् [ajñānajam] nasce da ignorância* तत् [tat] que* मोहनम् [mohanam] ilude* सर्वदेहिनाम् [sarvadehinām] todos os jīvas* निबध्नाति [nibadhnāti] aprisiona-os* भारत [bhārata] ó bhārata! (arjuna)* प्रमाद आलस्य निद्राभिः [pramāda ālasya nidrābhiḥ] por negligência, indolência e sono* 

14.8- Saiba que Tamas nasce da ignorância, que ilude todos os Jīvas; aprisiona-os por negligência, indolência e sono, ó Arjuna!

14.9- सत्त्वं सुखे सञ्जयति रजः कर्मणि भारत । ज्ञानमावृत्य तु तमः प्रमादे सञ्जयत्युत ॥ १४.९॥

sattvaṃ sukhe sañjayati rajaḥ karmaṇi bhārata । jñānamāvṛtya tu tamaḥ pramāde sañjayatyuta ॥ 14.9॥

सत्त्वम् [sattvam] sattva* सञ्जयति [sañjayati] aprisiona (alguém)* सुखे [sukhe] à felicidade* रजः [rajaḥ] rajas* कर्मणि [karmaṇi] à ação* तु [tu] mas* तमः [tamaḥ] tamas* उत [uta] enquanto* आवृत्य [āvṛtya] velando* ज्ञानम् [jñānam] o conhecimento* सञ्जयति [sañjayati] prende* प्रमादे [pramāde] à negligência* भारत [bhārata] ó bhārata (arjuna)* 

14.9- Sattva aprisiona à felicidade, Rajas à ação mas, Tamas, encobrindo o conhecimento, prende à negligência, ó Arjuna!

14.10- रजस्तमश्चाभिभूय सत्त्वं भवति भारत । रजः सत्त्वं तमश्चैव तमः सत्त्वं रजस्तथा ॥ १४.१०॥

rajastamaścābhibhūya sattvaṃ bhavati bhārata । rajaḥ sattvaṃ tamaścaiva tamaḥ sattvaṃ rajastathā ॥ 14.10॥

अभिभूय [abhibhūya] ao sobrepujar* रजस् [rajas] rajas* च [ca] e* तमः [tamaḥ] tamas* सत्त्वं [sattvaṃ] sattva*भवति [bhavati] torna-se proeminente (predomina)* भारत [bhārata] ó bhārata! (arjuna)* एव [eva] também* रजः [rajaḥ] rajas (predomina)* सत्त्वम् [sattvam] (sobrepujando) sattva* च [ca] e* तमः [tamaḥ] tamas* तथा [tathā] também* तमः [tamaḥ] tamas (predomina)* सत्त्वम् [sattvam] (sobrepujando) sattva* रजः [rajaḥ] e rajas* 

14.10- Ao sobrepujar rajas e tamas, Sattva predomina, ó Arjuna! Rajas predomina ao sobrepujar sattva e tamas e, também, Tamas predomina ao sobrepujar sattva e rajas.

14.11- सर्वद्वारेषु देहेऽस्मिन्प्रकाश उपजायते । ज्ञानं यदा तदा विद्याद्विवृद्धं सत्त्वमित्युत ॥ १४.११॥

sarvadvāreṣu dehe'sminprakāśa upajāyate । jñānaṃ yadā tadā vidyādvivṛddhaṃ sattvamityuta ॥ 14.11॥

यदा [yadā] quando* प्रकाश [prakāśa] a luz* ज्ञानम् [jñānam] do conhecimento* उपजायते [upajāyate] brilha* उत [uta] de fato* सर्वद्वारेषु-देहे-अस्मिन् [sarvadvāreṣu-dehe-asmin] em todas portas desse corpo (em todos órgãos dos sentidos do corpo)* तदा [tadā] então* विद्यात् [vidyāt] deve-se saber* इति [iti] que* सत्त्वम् [sattvam] sattva* विवृद्धम् [vivṛddham] predomina* 

14.11- Quando a luz do conhecimento brilha em todos os órgãos dos sentidos do corpo, então deve-se saber que Sattva predomina.

14.12- लोभः प्रवृत्तिरारम्भः कर्मणामशमः स्पृहा । रजस्येतानि जायन्ते विवृद्धे भरतर्षभ ॥ १४.१२॥

lobhaḥ pravṛttirārambhaḥ karmaṇāmaśamaḥ spṛhā । rajasyetāni jāyante vivṛddhe bharatarṣabha ॥ 14.12॥

रजः [rajaḥ] (quando) rajas* विवृद्धे [vivṛddhe] predomina* एतानि [etāni] todos esses* जायन्ते [jāyante] surgem* लोभः [lobhaḥ] a cobiça* प्रवृत्तिः [pravṛttiḥ] a atividade* आरम्भः [ārambhaḥ] a realização* कर्मणाम् [karmaṇām] de ações* अशमः [aśamaḥ] a inquietação* स्पृहा [spṛhā] e o desejo* भरतर्षभ [bharatarṣabha] ó bharatarṣabha! (arjuna)

14.12- Quando Rajas predomina, surgem a cobiça, a atividade, a realização de ações, a inquietação e o desejo, ó Arjuna!

14.13- अप्रकाशोऽप्रवृत्तिश्च प्रमादो मोह एव च । तमस्येतानि जायन्ते विवृद्धे कुरुनन्दन ॥ १४.१३॥

aprakāśo'pravṛttiśca pramādo moha eva ca । tamasyetāni jāyante vivṛddhe kurunandana ॥ 14.13॥

तमसि [tamasi] (quando) tamas* विवृद्धे [vivṛddhe] predomina* कुरुनन्दन [kurunandana] ó kurunandana! (ó arjuna!)* जायन्ते [jāyante] nascem* एतानि [etāni] todos esses* अप्रकाशः [aprakāśaḥ] as trevas* च [ca] e* अप्रवृत्तिः [apravṛttiḥ] a inércia* प्रमादः [pramādaḥ] a negligência* च [ca] e* एव [eva] também* मोहः [mohaḥ] a ilusão*

14.13- Quando Tamas predomina, ó Arjuna! nascem as trevas, a inércia, a negligência e a ilusão.

14.14- यदा सत्त्वे प्रवृद्धे तु प्रलयं याति देहभृत् । तदोत्तमविदां लोकानमलान्प्रतिपद्यते ॥ १४.१४॥

yadā sattve pravṛddhe tu pralayaṃ yāti dehabhṛt । tadottamavidāṃ lokānamalānpratipadyate ॥ 14.14॥

तु [tu] de fato* यदा [yadā] se* देहभृत् [dehabhṛt] o encarnado (jīva)* याति [yāti] encontra* प्रलयम् [pralayam] a morte* सत्त्वे [sattve] (enquanto) sattva* प्रवृद्धे [pravṛddhe] predomina* तदा [tadā] então* प्रतिपद्यते [pratipadyate] ele atinge* लोकान् [lokān] os mundos* अमलान् [amalān] imaculados* उत्तमविदाम् [uttamavidām] dos conhecedores do supremo* 

14.14- Se o Jīva encontra a morte enquanto Sattva predomina, então ele atinge os mundos imaculados dos conhecedores do Supremo.

14.15- रजसि प्रलयं गत्वा कर्मसङ्गिषु जायते । तथा प्रलीनस्तमसि मूढयोनिषु जायते ॥ १४.१५॥

rajasi pralayaṃ gatvā karmasaṅgiṣu jāyate । tathā pralīnastamasi mūḍhayoniṣu jāyate ॥ 14.15॥

गत्वा [gatvā] encontrando* प्रलयम् [pralayam] dissolução (a morte)* रजसि [rajasi] em rajas* जायते [jāyate] ele nasce* कर्मसङ्गिषु [karmasaṅgiṣu] entre aqueles apegados à ação* तथा [tathā] do mesmo modo* प्रलीन [pralīna] dissolvendo (encontrando a morte)* तमसि [tamasi] em tamas* जायते [jāyate] ele nasce* मूढयोनिषु [mūḍhayoniṣu] nos ventres dos iludidos* 

14.15- Encontrando a morte em Rajas, ele nasce entre aqueles apegados à ação; e morrendo em Tamas ele nasce nos ventres dos iludidos.

14.16- कर्मणः सुकृतस्याहुः सात्त्विकं निर्मलं फलम् । रजसस्तु फलं दुःखमज्ञानं तमसः फलम् ॥ १४.१६॥ 

karmaṇaḥ sukṛtasyāhuḥ sāttvikaṃ nirmalaṃ phalam । rajasastu phalaṃ duḥkhamajñānaṃ tamasaḥ phalam ॥ 14.16॥ 

आहुः [āhuḥ] diz-se que* फलम् [phalam] o fruto* कर्मणः [karmaṇaḥ] da ação* सुकृतस्य [sukṛtasya] meritória* निर्मलम् [nirmalam] é puro* सात्त्विकम् [sāttvikam] é sáttvico* तु [tu] mas* फलम् [phalam] o fruto* रजसः [rajasaḥ] de rajas* दुःखम् [duḥkham] é sofrimento* फलम् [phalam] e o fruto* तमसः [tamasaḥ] de tamas* अज्ञानम् [ajñānam] é a ignorância* 

14.16- Diz-se que o fruto da ação meritória é puro, é Sáttvico; mas, o fruto de Rajas é sofrimento, e o fruto de Tamas é a ignorância.

14.17- सत्त्वात्सञ्जायते ज्ञानं रजसो लोभ एव च । प्रमादमोहौ तमसो भवतोऽज्ञानमेव च ॥ १४.१७॥

sattvātsañjāyate jñānaṃ rajaso lobha eva ca । pramādamohau tamaso bhavato'jñānameva ca ॥ 14.17॥

एव [eva] de fato* ज्ञानम् [jñānam] o conhecimento* सञ्जायते [sañjāyate] nasce* सत्त्वात् [sattvāt] de sattva* च [ca] e* लोभ [lobha] a ganância* रजसः [rajasaḥ] de rajas* प्रमाद मोहौ [pramāda mohau] a negligência e a confusão* च [ca] e* एव [eva] também* अज्ञानम् [ajñānam] a ignorância* भवतः [bhavataḥ] nascem* तमसः [tamasaḥ] de tamas* 

14.17 O conhecimento nasce de Sattva e a ganância de Rajas; Negligência, confusão e também a ignorância, nascem de Tamas.

14.18- ऊर्ध्वं गच्छन्ति सत्त्वस्था मध्ये तिष्ठन्ति राजसाः । जघन्यगुणवृत्तिस्था अधो गच्छन्ति तामसाः ॥ १४.१८॥

ūrdhvaṃ gacchanti sattvasthā madhye tiṣṭhanti rājasāḥ । jaghanyaguṇavṛttisthā adho gacchanti tāmasāḥ ॥ 14.18॥

सत्त्वस्था [sattvasthā] (aqueles que) estão em sattva* ऊर्ध्वं-गच्छन्ति [ūrdhvam-gacchanti] ascendem* राजसाः [rājasāḥ] os dominados por rājas* तिष्ठन्ति [tiṣṭhanti] permanecem* मध्ये [madhye] no meio* तामसाः [tāmasāḥ] e os dominados por tāmas* जघन्यगुणवृत्तिस्था [jaghanyaguṇavṛttisthā] estabelecidos no guṇa inferior* अधो-गच्छन्ति [adho-gacchanti] declinam* 

14.18- Aqueles que estão em Sattva ascendem; os dominados por Rājas permanecem no meio; e os dominados por Tāmas, controlados pelo Guṇa inferior, declinam.

14.19- नान्यं गुणेभ्यः कर्तारं यदा द्रष्टानुपश्यति । गुणेभ्यश्च परं वेत्ति मद्भावं सोऽधिगच्छति ॥ १४.१९॥

nānyaṃ guṇebhyaḥ kartāraṃ yadā draṣṭānupaśyati । guṇebhyaśca paraṃ vetti madbhāvaṃ so'dhigacchati ॥ 14.19॥

यदा [yadā] quando* द्रष्टा [draṣṭā] aquele que vê (pūruṣa)* न [na] não* अनुपश्यति [anupaśyati] percebe* अन्यम् [anyam] outro* कर्तारम् [kartāram] agente* गुणेभ्यः [guṇebhyaḥ] além dos guṇas* च [ca] e* वेत्ति [vetti] sabe* परम् [param] (o que é) mais elevado* गुणेभ्यः [guṇebhyaḥ] do que os guṇas* सः [saḥ] ele* अधिगच्छति [adhigacchati] alcança* मद्भावम् [madbhāvam] em meu ser* 

14.19- Quando aquele que vê (Pūruṣa) não percebe nenhum outro agente além dos Guṇas e sabe o que transcende os Guṇas, ele alcança o Meu ser.

14.20- गुणानेतानतीत्य त्रीन्देही देहसमुद्भवान् । जन्ममृत्युजरादुःखैर्विमुक्तोऽमृतमश्नुते ॥ १४.२०॥ 

guṇānetānatītya trīndehī dehasamudbhavān । janmamṛtyujarāduḥkhairvimukto'mṛtamaśnute ॥ 14.20॥ 

देही [dehī] (quando) o ser encarnado* अतीत्य [atītya] ultrapassa* एतान् [etān] esses* त्रीन् [trīn] três* गुणान् [guṇān] guṇas* देहसमुद्भवान् [dehasamudbhavān] que produzem o corpo* विमुक्तः [vimuktaḥ] é libertado* जन्म मृत्यु जरा दुःखैः [janma mṛtyu jarā duḥkhaiḥ] do nascimento, da morte, da velhice e do sofrimento* अश्नुते [aśnute] e alcança* अमृतम् [amṛtam] a imortalidade* 

14.20- Quando o ser encarnado ultrapassa esses três Guṇas que produzem o corpo, é libertado do nascimento, da morte, da velhice e do sofrimento, e alcança a imortalidade.

14.21- अर्जुन उवाच । कैर्लिङ्गैस्त्रीन्गुणानेतानतीतो भवति प्रभो । किमाचारः कथं चैतांस्त्रीन्गुणानतिवर्तते ॥ १४.२१॥

arjuna uvāca । kairliṅgaistrīnguṇānetānatīto bhavati prabho । kimācāraḥ kathaṃ caitāṃstrīnguṇānativartate ॥ 14.21॥

अर्जुन उवाच [arjuna uvāca] arjuna disse:* कैः [kaiḥ] quais* भवति [bhavati] são* लिङ्गैः [liṅgaiḥ] as características* एतान् [etān] daquele que* अतीतः [atītaḥ] ultrapassou* त्रीन् [trīn] os três* गुणान् [guṇān] guṇas?* प्रभो [prabho] ó senhor!* किम् आचारः [kim ācāraḥ] qual é (a sua) conduta?* च [ca] e* कथम् [katham] como* अतिवर्तते [ativartate] ele passa além* एतान् [etān] desses* त्रीन् [trīn] três* गुणान् [guṇān] guṇas?* 

14.21- Arjuna disse: Quais são as características daquele que ultrapassou os três Guṇas? ó Senhor! Qual é a sua conduta? e como ele passa além desses três Guṇas?

14.22- श्रीभगवानुवाच । प्रकाशं च प्रवृत्तिं च मोहमेव च पाण्डव । न द्वेष्टि सम्प्रवृत्तानि न निवृत्तानि काङ्क्षति ॥ १४.२२॥

śrībhagavānuvāca । prakāśaṃ ca pravṛttiṃ ca mohameva ca pāṇḍava । na dveṣṭi sampravṛttāni na nivṛttāni kāṅkṣati ॥ 14.22॥

श्रीभगवानुवाच [śrībhagavānuvāca] o senhor disse:* एव [eva] de fato* न [na] (ele) não* द्वेष्टि [dveṣṭi] odeia* प्रकाशम् [prakāśam] a luz* च [ca] e* प्रवृत्तिम् [pravṛttim] a atividade* च [ca] e* मोहम् [moham] a ilusão* सम्प्रवृत्तानि [sampravṛttāni] quando surgem* पाण्डव [pāṇḍava] ó pāṇḍava! (arjuna)* च [ca] e* न [na] nem* काङ्क्षति [kāṅkṣati] anseia por elas* निवृत्तानि [nivṛttāni] quando cessam*

14.22- O Senhor disse: Ele não odeia, a luz, a atividade e a ilusão, quando surgem, ó Arjuna! nem anseia por elas quando cessam.

14.23- उदासीनवदासीनो गुणैर्यो न विचाल्यते । गुणा वर्तन्त इत्येवं योऽवतिष्ठति नेङ्गते ॥ १४.२३॥

udāsīnavadāsīno guṇairyo na vicālyate । guṇā vartanta ityevaṃ yo'vatiṣṭhati neṅgate ॥ 14.23॥

यः [yaḥ] aquele que* आसीनः [āsīnaḥ] se senta* उदासीनवत् [udāsīnavat] como alguém indiferente* न [na] não* विचाल्यते [vicālyate] é afetado* गुणैः [guṇaiḥ] pelos guṇas* इति [iti] assim (sabendo)* यः [yaḥ] que (são)* एव [eva] apenas* गुणाः [guṇāḥ] (apenas) os guṇas* वर्तन्ते [vartante] que operam* अवतिष्ठति [avatiṣṭhati] (ele) se mantém à parte* न [na] (e) não* इङ्गते [iṅgate] se move*<

14.23- Aquele que se senta como alguém indiferente, não é afetado pelos Guṇas, e sabendo que são apenas os Guṇas que operam, ele se mantém à parte e não se move.

14.24- समदुःखसुखः स्वस्थः समलोष्टाश्मकाञ्चनः । तुल्यप्रियाप्रियो धीरस्तुल्यनिन्दात्मसंस्तुतिः ॥ १४.२४॥

samaduḥkhasukhaḥ svasthaḥ samaloṣṭāśmakāñcanaḥ । tulyapriyāpriyo dhīrastulyanindātmasaṃstutiḥ ॥ 14.24॥

स्वस्थः [svasthaḥ] (aquele que está) estabelecido em si* सम दुःख सुखः [sama duḥkha sukhaḥ] é o mesmo no prazer e na dor* सम लोष्ट अश्म काञ्चनः [sama loṣṭa aśma kāñcanaḥ] considera um torrão de terra, uma pedra preciosa e ouro de igual valor* तुल्य प्रिय अप्रियः [tulya priya apriyaḥ] permanece o mesmo em meio a experiências agradáveis ​​e desagradáveis* धीरः [dhīraḥ] possui intelecto firme* तुल्य निन्दा आत्म-संस्तुतिः [tulya nindā ātma-saṃstutiḥ] é o mesmo na censura e no elogio* 

14.24- Aquele que está estabelecido em Si, é o mesmo no prazer e na dor; considera um torrão de terra, uma pedra preciosa e ouro de mesmo valor; permanece o mesmo em meio a experiências agradáveis ​​e desagradáveis; possui intelecto firme; é o mesmo na censura e no elogio; ...

14.25- मानापमानयोस्तुल्यस्तुल्यो मित्रारिपक्षयोः । सर्वारम्भपरित्यागी गुणातीतः स उच्यते ॥ १४.२५॥

mānāpamānayostulyastulyo mitrāripakṣayoḥ । sarvārambhaparityāgī guṇātītaḥ sa ucyate ॥ 14.25॥

तुल्यः [tulyaḥ] (aquele que é) o mesmo* मान अपमानयोः [māna apamānayoḥ] em honra e desonra* तुल्यः [tulyaḥ] imparcial* मित्र अरि पक्षयोः [mitra ari pakṣayoḥ] com amigos e inimigos* सर्व आरम्भ परित्यागी [sarva ārambha parityāgī] e que abandonou todos os empreendimentos* उच्यते [ucyate] diz-se que* सः [saḥ] ele* गुण अतीतः [guṇa atītaḥ] ultrapassou os guṇas* 

14.25- Aquele que é mesmo em honra e desonra; imparcial com amigos e inimigos; que abandonou todos os empreendimentos: diz-se que ele ultrapassou os guṇas.

14.26- मां च योऽव्यभिचारेण भक्तियोगेन सेवते । स गुणान्समतीत्यैतान्ब्रह्मभूयाय कल्पते ॥ १४.२६॥

māṃ ca yo'vyabhicāreṇa bhaktiyogena sevate । sa guṇānsamatītyaitānbrahmabhūyāya kalpate ॥ 14.26॥

च [ca] e* यः [yaḥ] aquele que* माम् [mām] me* सेवते [sevate] serve* भक्तियोगेन [bhaktiyogena] com uma devoção* अव्यभिचारेण [avyabhicāreṇa] inabalável* समतीत्य [samatītya] ultrapassando* एतान् [etān] esses* गुणान् [guṇān] guṇas* सः [saḥ] ele* कल्पते [kalpate] está apto* ब्रह्म भूयाय [brahma bhūyāya] atingir brahman* 

14.26- E aquele que Me serve com uma devoção inabalável, ultrapassando os Guṇas, está apto para atingir Brahman.

14.27- ब्रह्मणो हि प्रतिष्ठाहममृतस्याव्ययस्य च । शाश्वतस्य च धर्मस्य सुखस्यैकान्तिकस्य च ॥ १४.२७॥

brahmaṇo hi pratiṣṭhāhamamṛtasyāvyayasya ca । śāśvatasya ca dharmasya sukhasyaikāntikasya ca ॥ 14.27॥

हि [hi] pois* अहम् [aham] eu sou* प्रतिष्ठा [pratiṣṭhā] a morada* ब्रह्मणः [brahmaṇaḥ] de brahman* अमृतस्य [amṛtasya] que é imortal* च [ca] e*अव्ययस्य [avyayasya] imperecível* च [ca] e* धर्मस्य [dharmasya] o dharma* शाश्वतस्य [śāśvatasya] eterno* च [ca] e* सुखस्य [sukhasya] a bem-aventurança* एकान्तिकस्य [ekāntikasya] absoluta* 

14.27- Pois eu sou a morada de Brahman, que é imortal e imperecível, o Dharma eterno e a Bem-Aventurança absoluta.

॥ इतिचतुर्दशोऽध्यायः ॥ - iticaturdaśo'dhyāyaḥ - Assim termina décimo quarto capítulo.

।। इत्यष्टमः खण्डः ।। । iti aṣṭamaḥ khaṇḍaḥ। Assim termina a oitava seção.